Kültür Bölgeleri ve Türk Kültürü

Azra Hilal Demirci

Nazlı Nesibe Kılıçoğlu

Şevval Sude Çeliker

Latincede “Kültür”, tarım anlamına gelir. Cultura sözcüğünün türediği kök sözcük, tarım yapmak, ekip biçmek, özenerek bakmak gibi anlamlara gelen colere sözcüğüdür. Tarih boyunca, kültür kavramına birçok anlam yüklenmiştir. Kültürün sosyal antropoloji, kültür felsefesi, sosyoloji ve etnoloji gibi birçok sosyal bilimin derinlemesine incelediği bir kavram olması da kelimenin kapsayıcılığının ve anlam çokluğunun göstergesidir. Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde kültür kavramı “Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunların yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın ve doğal toplumsal çevresine egemenliğin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin” şeklinde tanımlanmaktadır.

Farklı tanımlar olmasına karşın bütün tanımlamaların ortak noktası kültürün insan ürünü olduğu vurgusudur. Tarihi süreçte sosyolojik açıdan oldukça önem kazanmış ve temelde insanın insanla ve doğayla ilişkisine dayandırılmış kültür kavramını “bir toplumu niteleyen ögelerin, toplumun duyuş ve düşünüş birliğini sağlayan davranışların, düşünce ve sanat ürünlerinin tümü” şeklinde tanımlamak uygun olur.

Bir toplumun tarihteki bütün birikimine dayandırılan kültür haliyle birçok unsurdan oluşmakta ve bu unsurlar da somut ve soyut olarak iki gruba ayrılmaktadır. Maddi (somut) unsurlara coğrafi konum, simgeler, doğal ortam özellikleri; manevi (soyut) unsurlara ise dil, din ve inanç, ahlak kuralları, örf ve adetler, komşu kültürler, dünya görüşü ve hukuk kuralları örnek verilebilir. Kültürü oluşturan unsurların o kültüre sahip insanlara bıraktığı değerlere de kültürel miras denir. Kültürün en önemli niteliklerinden biri de dinamik yapısıdır. Bunun sonucunda kültürel miras nesiller tarafından yaşanarak ve tecrübe edilerek öğrenilirken aynı zamanda değişime de uğrar.

Kültürel mirasın oluşmasında etken rol oynayan somut ve soyut değerlerin her biri esas alınarak farklı bir kültür bölgesi oluşturulabilir ve göz önünde bulundurulan kriter değiştikçe sınırlar da değişir. Fakat yine de tek bir unsura bağlı olarak oluşturulan kültür bölgelerinin de sınırları kesin olarak tayin edilemez.

Unsurların bu kadar çeşitli ve değişken olması yeryüzünde birbirinden farklı birçok kültürel mirasın ve kültür bölgesinin oluşmasına yol açmıştır. Ve dünya tarihi boyunca birçok coğrafyada farklı farklı kültürler dallanıp budaklanmıştır, kültürler birbiriyle etkileştikçe zenginleşmiştir. Hatta aynı kültüre sahip olan insanlar arasında bile çok farklı düşünce iklimleriyle de karşı karşıya kalınabilir. Bu zenginliğe kültürel çeşitlilik de denir. Kültürel çeşitlilik dünyanın daha yaşanılabilir ve keşfedilebilir bir yer olması bakımından çok önemlidir.

Kültürel çeşitliliği sağlayan öğelerden biri de Türk kültürüdür. Dünya tarihinin en eski kültürlerinden biri olan Türk kültürünün kültür ocağı Orta Asya'dır. Orta Asya'nın iklim koşullarına bağlı olarak Türklerin düşünceleri, örf ve âdetleri, inançları şekillenmiştir. Türk toplumunda kadın ve erkeğin eşit olduğu, askerliğin ayrı bir meslek olmadığı ve toplumdaki her bireyin savaşçı bir ruha sahip olduğu görülmektedir. Toplum düzenleri yazılı olmayan kurallarla/töre ile sağlanmaya çalışılmıştır. Çünkü Orta Asya Türk kültüründe çeşitli çevresel etkenler (iklim koşulları, bitki örtüsü) konargöçer yaşam tarzını ve dolayısıyla hayvancılığı beraberinde getirmiştir. "Bozkır kültürü" olarak da adlandırılan Türk kültüründe at, demir, çadırın vs. önemi büyüktür. Göçebe yaşam tarzı hürriyet duygusunu daima canlı tutsa da Türkler, farklı medeniyetlerle kaynaşıp birtakım kültürlerden etkilenmiş ve bazılarını da etkilemiştir.

Türk kültürü ortaya çıktığı ilk bölgede Çin, Tibet ve Hint kültürüyle komşu olmuştur. Daha sonrasında konargöçer bir yaşam tarzına sahip olan Türklerin bir kısmı bugün bulunduğumuz coğrafyaya gelmişlerdir. Anadolu'da yerleşik hayata geçmeye başlayan Türkler, batısında bulunan Yunan kültürü, doğusunda bulunan Pers kültürü ve İslam kültürü ile iç içe yaşamışlardır.

Türk kültürünün bu etkileşimlerinin sonuçlarını en çok somut ve soyut kültürel miraslarımızda görmekteyiz. Başlıca somut miras olarak mimari yapılarımızı düşünebiliriz; Safranbolu Evleri (Karabük), Efes Açık Hava Müzesi (İzmir) veya Topkapı Sarayı’nı (İstanbul) örnek verebiliriz. Soyut kültürel miraslarımıza ise aklımıza gelen birçok şey girer ve asıl koruması ve yaşatılması zor olan da budur. Türk kahvesi, meddahlık, aşıklık geleneği, Nevruz, Hıdırellez, ebru ve çini sanatı bunlara örnek verilebilir.

Regions of CultureandTurkishCulture

"Culture" in Latin meansagriculture.TherootwordderivedfromthewordCulture is thewordcolore, whichmeansagriculture, cultivation, carefulcare.Throughouthistory, manymeaningshavebeenattachedtotheconcept of culture.Thefactthatculture is an in-depthstudy of manysocialsciencessuch as socialanthropology, culturalphilosophy, sociologyandethnology is an indicator of theinclusivenessandmultiplicity of theword.Inthedictionary of theTurkish Language Association, theconcept of culture is defined as "Allmaterialandspiritualvalues ​​created in theprocess of socialdevelopment, andthetoolsusedtocreatethem, conveythemtothenextgenerations, showthemeasure of sovereigntytothehumanandnaturalsocialenvironment, hars, crop".

Althoughtherearedifferentdefinitions, thecommonpoint of alldefinitions is theemphasisthatculture is a humanproduct. It is appropriateto define theconcept of culture, which has gained a lot of sociologicalimportance in thehistoricalprocessand is basicallybased on therelationship of manwithhumanandnature, explained as "all of theelementsthatcharacterize a society, thebehaviors, thoughtand art productsthatprovidetheunityandthoughtunity of society".

Theculture, which is based on thewholeaccumulation of a society in history, consists of manyelementsandtheseelementsaredividedintotwogroups as concreteandabstract. Geographicallocation, symbols, naturalenvironmentfeaturestomaterial (concrete) elements can be given as examplesof ; spiritual (abstract) elements can be given as examples of language, religionandbelief, moral rules, customsandcustoms, neighboringcultures, worldviewand legal rules.Theculturalheritagethattheelementsthatmakeupthecultureleavetopeoplewiththatculture is calledculturalheritage.One of themostimportantqualities of culture is itsdynamicstructure. As a result, whileculturalheritage is learnedbylivingandexperiencedbygenerations, it alsoundergoeschange.

A differentculturalregion can be createdbased on each of theconcreteandabstractvalues ​​thatplay an important role in theformation of culturalheritage, andthelimitschange as thecriterionconsideredchanges.However, theboundaries of theculturalregionsformedbased on a single element cannot be determinedprecisely.

Thefactthattheelementsaresodiverseandvaried has ledtotheformation of manyculturalheritagesandculturalsites on earth. Andthroughouttheworldhistory, differentcultureshavebeenbranchedandbranched in manygeographies, andthecultureshavebeenenriched as theyinteractwitheachother. Evenamongpeoplewiththesameculture, manydifferentclimate of thought can be encountered. Thiswealth is alsocalledculturaldiversity. Culturaldiversity is veryimportant in thattheworld is a morelivableanddiscoverableplace.

One of theelementsthatprovideculturaldiversity is Turkishculture. Theculturequarry of Turkishculture, one of theoldestcultures in theworldhistory, is Central Asia. Depending on theclimaticconditions of Central Asia, thethoughts, customs, andbeliefs of theTurkswereshaped. It is seenthat men andwomenareequal in Turkishsociety, military service is not a separateprofessionandeveryindividual in thesociety has a fightingspirit. Communityorder has beentriedto be providedbyunwrittenrules / custom. Because, variousenvironmentalfactors (climaticconditions, vegetation) in the Central AsianTurkishculturebroughtthenomadlifestyleandconsequentlyanimalhusbandry. Alsoknown as "steppeculture" in Turkishculture, horses, iron, tents, etc. is of greatimportance. Althoughthenomadiclifestyle has alwayskeptthe sense of freedomalive, theTurksfusedwithdifferentcivilizationsandwereinfluencedbysomeculturesandsome of them.

InthefirstregionwhereTurkishcultureemerged, ChinabecameneighborwithTibetanandIndianculture. Later, some of theTurks, who had a nomadlifestyle, cametothegeographyweare in today. Turkswhostartedtolive in Anatolia lived in harmonywithGreekculture in thewest, Persianculture in theeastandIslamicculture.

Weseetheresults of theseinteractions of Turkishculturemostly in ourconcreteandabstractculturalheritage. As the main tangibleheritage, we can think of ourarchitecturalstructures; We can giveexamples of Safranbolu Houses (Karabük), Ephesus Open AirMuseum (İzmir) or Topkapı Palace (Istanbul). Manythingscometoourmind in ourabstractculturalheritageandthis is what is difficulttomaintainandkeepalive. Turkishcoffee, arts of the meddah, publicstorytellers; Âşıklık (minstrelsy) tradition, Navruz, springcelebration, Hıdrellez marblingandtile art can be given as examples.